Chuyện tiền thân Mitacinti (Jàtaka 426) mà chúng ta tìm hiểu dưới đây nói tới ích lợi của việc biết tìm hiểu hoàn cảnh đúng mực để đem lại kết quả tốt trong cuộc sống. Chuyện kể rằng:
Hai trưởng lão này biết việc yết kiến Đức Phật mang lại nhiều lợi ích cho họ trong quá trình rèn luyện tự điều chỉnh . Tuy nhiên, các thói quen sinh hoạt làm cho họ bị ì ra, không thể khởi hành. Chuyện trì hoãn không làm các công việc là thói quen chung của nhiều người. Nhiều việc người ta biết là tốt cho mình nhưng cứ lần lữa không làm. Trạng thái ù lì này diễn ra không phải chỉ với các công việc phức tạp mà xảy ra ngay cả với các công việc đơn giản nhất. Anh X được nhắn tin:” nhớ cám ơn Y dùm tôi”. X. hứa “tôi sẽ nhắn”. Nhưng anh không làm ngay, sau đó quên luôn. Chị Z .nhận cầm một lá thư từ New York của B. cho A. ở Cần Thơ .Khi về đến Sài gòn, Z.không gửi thư ngay. Một tháng sau, B.về nước gặp A. ,A .vẫn chưa nhận được thư của B. đã gửi từ một tháng trước. Phụ huynh XZ. Cho con đi học thêm, đến kỳ đóng tiền học vẫn lần lữa chưa chịu đi đóng, mặc dù không phải khó khăn về tài chính…Rất nhiều những việc nhỏ xảy ra trong cuộc đời như vậy.
Việc trì hoãn này làm bản thân áy náy, lo lắng. Khi bị người khác hỏi đến thì thường có tâm lý xấu hổ, có người ngượng quá..quát nạt lại người hỏi. Sách cú giải về ba Mươi Tám Pháp Hạnh Phúc cho biết một người làm không xong công việc, hay bỏ dở, thường sẽ dẫn đến một hoặc một số tình trạng sau:
- Làm mất thời gian, một chuyện đáng lẽ xong trong một giờ có thể phải làm trong hai ba giờ, có khi vài tháng mới xong hay không bao giờ hoàn thành.
- Làm việc ít, không xứng đáng với đồng lương nhận được.
- Không quan tâm đến công việc.
- Làm công việc một cách miễn cưỡng.
- Ngủ cả ngày.
Ban đêm không làm việc.
- Say rượu cả ngày.
- Quan hệ tình cảm nam nữ nhiều.
- Lười biếng, ngủ nướng và hay dậy trưa.
- Luôn luôn không làm việc vì cho rằng thời tiết quá nóng, quá lạnh.
Trong khi đó, một người luôn hoàn thành các công việc, có các kết quả sau:
- Yên ổn sung sướng vì có tài sản.
- Yên ổn sung sướng vì có tiền để tiêu dùng.
- Yên ổn sung sướng vì không bị nợ.
- Yên ổn sung sướng vì việc làm không bị lỗi.
- Gia đình và xã hội có thể nương nhờ .
- Tích lũy trữ năng tốt cho tương lai.
- Tự bảo vệ được bản thân.
- Không bị mất sự tự kiểm soát.
- Được những vị có trí tuệ khen ngợi.
- Sẽ tái sinh vào vùng cư trú của các vị trời.
- Có điểm tựa để đạt được những kết quả tu tập.
Câu chuyện cho thấy hai vị rèn luyện này khi đến Kỳ Viên vẫn ngại ngùng chưa gặp Đức Phật vì sự trì hoãn của mình. Đây là tâm lý thông thường của trạng thái lần lữa trong các công việc. Khi được người khác kể lại, Đức Phật cho gọi hai vị này lại, kiểm tra độ chính xác của câu chuyện. Rồi để khuyên răn mọi người, Ngài cho biết tính khí trì hoãn công việc này rất nguy hiểm vì nó là loại được…di truyền từ đời này sang đời khác. Nếu không khéo điều chỉnh thì khi đầu thai,từ bé đã có… bệnh lười. Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Để khắc phục tâm lý lười biếng vốn có trong mỗi con người, các biện pháp điều chỉnh cần phải được tiến hành. Mỗi việc muốn thực hiện được cần phải có các điểm tựa trong Phật học gọi các điểm tựa là “duyên”.Việc tạo các điểm tựa trong Phật học có thể gọi là việc “gieo duyên”.Các “duyên” chỉ có nếu ta có hành động cụ thể. Khi có một công việc cần làm mà ta lại chưa muốn làm, thì cần phải tạo “duyên” dựa vào đầu ra cuối cùng của công việc( sở duyên duyên): không làm thì có hại gì? Làm thì được lợi gì? Con cá Nghĩ vừa thấy sự nguy hiểm ở nơi có loài người sinh sống và muốn tránh xa chỗ đó. Suy nghĩ đó tạo động lực cho việc khởi động công việc.
Cách điều chỉnh kế tiếp là tránh những lý do ủng hộ cho việc không khởi sự, nghĩa là tránh gieo các “nghịch duyên”. Chẳng hạn con cá Nghĩ ít có sẽ quan tâm đến thức ăn tìm kiếm dễ dàng, vì chỗ sinh sống này đông đảo,…các lý do này ủng hộ cho việc không rời khỏi chỗ nguy hiểm. Thí dụ như việc cần phải nâng cao trình độ người lao động. Tuy nhiên, một người phải lao động cả ngày, thì sẽ trì hoãn việc đi học bằng một lý do đơn giản: làm cả ngày mệt quá, phải nghỉ ngơi đã, đi… uống bia đi. Nếu muốn công việc có thể khởi sự nên đổi suy nghĩ thành: X. cũng như mình,mà nhờ chịu khó học tập, bây giờ nương cao hơn mình. Mình phải làm việc cả ngày, không học tập được, còn chút thì giờ mình tranh thủ học được chữ nào hay chữ ấy. Tương tự như vậy, tâm lý trì hoãn công việc sẽ mạnh nếu ta nghĩ: mình vừa mới bệnh xong, phải nghỉ ngơi cái đã! Tâm lý này sẽ giảm thiểu nếu ta nghĩ: mình vừa mới bệnh xong do bệnh công việc kia đã bị trì hoãn, bây giờ mình nên bắt đầu công việc…( xem Tám căn cứ để biếng nhác và tinh tấn, kinh Tănh Chi Bộ, phẩm Song đôi, tập 4, tr.37).
Cách điều chỉnh thứ ba là tìm cách sống trong một môi trường gồm nhiều người siêng năng. Người bạn không siêng năng cũng sẽ tạo “nghịch duyên” cho việc khởi đầu công việc.Có người dự định làm công việc lại bị người không siêng năng nói:làm làm gì cho cực thân, tham công tiếc việc làm gì, Hay dè bỉu:Thằng đó nó chỉ biết đến công việc, chẳng biết gì cả. Với các “nghịch duyên” như vậy, công việc tiếp tục bị trì hoãn. Con cá Nghĩ vừa mặc dầu biết sự nguy hiểm, muốn rời khỏi đó, nhưng hai con cá kia không chịu đi. Do đó cả ba con trì hoãn công việc. Con cái muốn học tập tốt, cha mẹ không phải chỉ chọn lựa ngôi trường tốt, thầy giáo giỏi, mà còn phải chú ý đến môi trường đó có nhiều học sinh siêng năng hay không?
Suy nghĩ nhiều quá cũng cản trở quá trình khởi đầu công việc. Anh Y. muốn viết một cuốn sách “để đời “.Anh suy nghĩ tới nội dung, bố cục cuốn sách .Anh nghiền ngẫm rất lâu. Mỗi lần khởi sự viết anh lại thấy nó không đạt được như ý của mình. Thế rồi thời gian trôi qua, cuốn sách vẫn mãi ở dạng…ý tưởng. Cách điều chỉnh sự suy nghĩ quá nhiều là hiện thực hóa các điểm tựa, nghĩa là “ gieo một duyên trước đã”. Dale Carnegie trong cuốn sách Quẳng gánh lo đi mà vui sống( Nguyễn Hiến Lê dịch) đề nghị một quy trình như sau:
- Viết rõ ràng lên giấy nỗi lo của mình, trả lời câu hỏi:tôi đang lo điều gì?
- Viết lên giấy những giải pháp có thể theo được, trả lời câu hỏi: làm sao giải quyết được bây giờ.
- Chọn lựa một giải pháp.
- Thi hành ngay giải pháp đó.
Công việc quá phức tạp cũng là một nghịch duyên cho công việc khởi sự. Khi được hỏi: “ vì sao chưa khởi sự”. Người nghĩ nhiều sẽ nói: “ bây giờ chưa đủ điều kiện để làm”. Phương pháp điều chỉnh ở đây là chia công việc thành nhiều phần nhỏ tương đối độc lập và giải quyết các công việc dễ dàng trước. Chẳng hạn:
- Để có thể leo lên cao, người ta tạo ra các bậc thang. Nhờ đó, có thể bước từng bước lên cao.
- Các chương trình giáo dục chia ra làm nhiều cấp lớp. Mỗi cấp lớp có cách kiểm tra đánh giá. Nhờ đó có thể lượng định xem một người đã hoàn thành chương trình đào tạo tới mức nào.
- Để giải quyết một vấn đề, người ta chia vấn đề đó thành nhiều bài toán nhỏ gọi là bài toán mi ni. Tập hợp các bài toán để giải quyết vấn đề gọi là phổ các bài toán cụ thể có thể có. Việc giải quyết vấn đề nên bắt đầu với bài toán mini vì các lý do:
a) hệ (cần cải tiến) ít thay đổi nên chi phí thấp,
b) hệ ít thay đổi nên nguy cơ gây hậu quả xấu không nhiều,
d) hệ ít thay đổi nên giải pháp dễ được chấp nhận hơn.
Suy nghĩ ít dẫn đến tinh trang không khởi sự công việc hoặc làm công việc mà không cẩn thận. Trong trường hợp chưa tiến hành, cần phải xem xét cẩn thận, tiêu chẩn hóa công việc để tạo điểm tựa vững chắc cho quá trình tự điều chỉnh tiếp theo, đã được Đức Phật thuyết giảng như sau:
Sau khi biết được hai con cá kia sa vào mạng lưới, con cá Nghĩ vừa tìm cách cứu hai con cá kia.
Dân gian có câu mang tính “’trí tuệ” khôn ngoan “khôn cũng chết, dại cũng chết, chỉ có biết là sống”. Không biết câu chuyện này có giải thích được cho câu nói đó không?
Tấn Nghĩa (theo VHPG Blog)
Posts
0 comments:
Post a Comment