Lạc mất cái tôi !

Sống trong đời sống thì phải có hy vọng, tin vào ngày mai tốt đẹp hơn là cách để cứu rỗi 

linh hồn ta qua cơn đau hụt hẫng trước thực tại phũ phàng hay còn nhiều điều bất như ý. 

Nhưng nếu ta đổ dồn hết niềm tin hy vọng về một phía, cũng như ta đem hết tài sản của 

mình ra để đánh một canh bạc sau cùng mà lỡ canh bạc ấy thất bại thì cuộc đời ta kể như 

không còn gì nữa. Ta không còn gì để sống. Không có gì lạc lõng cho bằng khi ta không 

còn biết tin tưởng vào đâu, hay nói đúng hơn là ta không còn năng lực để tin tưởng vào bất 

cứ điều gì nữa. Không thể bám vào sự sống thì chắc chắn ta sẽ héo tàn và lụn bại.
Trong giây phút tuyệt vọng nhiều người đã tìm tới cái chết, vì trái tim của họ không đủ lớn 

để chứa đựng nổi sự mất mát quá lớn lao. Trái tim chưa đủ lớn là tại vì trong quá khứ họ 

chưa có thói quen chịu đựng cảm xúc xấu khi thất bại, hay chưa bao giờ đón nhận một 

hoàn cảnh trái ngang nào có tầm vóc lớn lao đến như vậy. Nhưng đôi khi trên thực tế sự 

mất mát ấy cũng không quá lớn lao như tâm tưởng, không phải không có nó thì không 

sống được, chỉ tại tâm thức khi bị tổn thương nặng nề, cái tôi không còn chỗ bám, nên nó 

rơi vào một khoảng trống chơi vơi mà không định dạng được mọi thứ xung quanh và phía 

trước. Chính vì vậy mà những kẻ tuyệt vọng luôn thấy tương lai mịt mờ đen tối.
   Khi tuyệt vọng, tâm ta trở nên lu mờ hơn bao giờ hết, ta nhìn mọi thứ bằng con mắt bi 

quan chán chường và có cảm tưởng như mình không còn gì để sống. Sự thật là đất trời vẫn 

đang ôm ấp nuôi dưỡng ta, những người thân yêu vẫn luôn bảo bọc chở che ta, những điều 

kiện thuận lợi vẫn tồn tại yên ổn bên ta. Chỉ tại trong khi hy vọng vào đối tượng này ta đã 

vô tình giới hạn hoặc chấm dứt niềm tin vào những đối tượng khác, ta bị năng lực khát 

khao quá lớn trong lòng thúc đẩy đi về phía ấy mà bất chấp tất cả. Ngay khi hy vọng ta đã 

tạo ra thế mất cân đối, không tự chủ được bản thân mình, thì đừng hỏi tại sao khi niềm hy 

vọng vỡ tan là ta không thể đứng vững. Đó là triệu chứng bỏ tâm chạy theo cảnh nên khi 

cảnh mất thì tâm không còn chỗ nương tựa, cái tôi dường như lạc mất.

  Ta quên mất rằng ta là một hợp thể vô ngã, có tới hằng triệu điều kiện đang dang tay góp 

sức để tạo nên hình hài và tâm thức này, sự thất bại về tình yêu hay một lý tưởng cao đẹp 

cũng chỉ là một phần của đời sống. Nếu ta từng biết quan tâm chăm sóc nhiều mối quan hệ 

mật thiết chung quanh, biết phân cái tôi ra nhiều nơi, biết đặt niềm tin vào lý tưởng một 

cách không tuyệt đối thì ta sẽ không bao giờ rơi vào vực thẳm của tuyệt vọng. Lẽ dĩ nhiên 

có những hy vọng đã trở thành thất vọng, nhưng từ thất vọng đến tuyệt vọng là một 

khoảng cách rất lớn, nó tùy thuộc vào vốn liếng mà ta đã cất công đầu tư và thái độ của ta 

khi đặt xuống niềm hy vọng ấy. Cho nên không phải ai bị thất vọng cũng trở thành tuyệt 

vọng, mà không phải ai tuyệt vọng cũng chết chìm mãi trong khổ đau.
  Một người vững chãi thì chỉ xem sự thất bại là một bài học kinh nghiệm để góp phần đi tới 

sự thành công. Họ tin rằng những gì họ đã khổ công gầy dựng thì không bao giờ mất hẳn, 

nó sẽ chuyển từ dạng này sang dạng khác hoặc đang bảo lưu ở dạng vô tướng để chờ đợi 

những điều kiện khác tới kết hợp. Họ có nội lực vững mạnh nên sẵn sàng đối diện và chấp 

nhận sự tổn thất nặng nề mà không than van hay bỏ cuộc, vì họ biết con người của mình vĩ 

đại hơn những gì chưa thể hiện được hay bị lấy đi. Nói đúng hơn là cái tôi của họ chưa 

từng bị lạc mất, họ chưa từng đem cuộc đời mình ra để rao bán hay đặt cược.

Tương lai đi về đâu?

Khi rơi vào vực thẳm khổ đau tuyệt vọng và muốn buông xuôi tất cả thì ta hãy tự hỏi mình: 

thật ra ai đã khiến ta ra nông nổi này? Nếu câu trả lời là chính người ấy thì ta hãy hỏi thêm 

rằng: người ấy là ai mà sao ta lại dễ dàng phó thác cuộc đời mình cho họ thao túng như 

vậy? Họ chỉ có thể làm cho ta mất niềm tin nhưng họ không có quyền làm cho ta khổ. Bởi 

đời sống mà ta đang sở hữu không phải là đời sống của riêng ta, ta không có quyền coi 

thường hay hủy hoại nó. Nó là tác phẩm được tạo thành từ cha mẹ, anh chị em, bạn bè, 

những bậc ân nhân khác trong đời, và cả tổ tiên hay giống nòi nữa. Họ luôn có mặt trong 

ta, trong từng tế bào và hơi thở. Họ đang theo ta đi về tương lai, nếu ta ngã xuống thì họ 

sẽ ngã theo, tương lai ta ra sao thì một phần họ cũng trở thành như thế ấy.

  Dẫu biết rằng chọn đến cái chết là ta đã chịu khổ đau đến mức cùng cực rồi, trái tim của 

ta như sắp tan vỡ vì không thể chứa nổi niềm đau quá lớn đang đè xuống. Nhưng suy cho 

cùng thì ta cũng đang làm một quyết định rất ích kỷ, ta chỉ muốn tìm cách trốn thoát cơn 

cảm xúc xấu đang bùng vỡ mà chính ta cũng có phần trách nhiệm trong đó. Ta cứ nghĩ 

mình là kẻ khổ đau nhất trên đời nên mọi người không có quyền trách giận cho cái quyết 

định của mình. Đúng là không ai nỡ trách giận một người đang đau khổ, nhưng ta không 

có quyền làm cho những người thân yêu của ta khổ, đâu phải người kia làm ta khổ thì ta có 

quyền làm cho người khác khổ. Và liệu ta có bình yên nơi thế giới xa lạ nào đó khi tâm hồn 

còn đầy dẫy khổ đau và ruột cứ quặn lên vì trách nhiệm làm người còn dang dở.
  Không có cái tương lai nào tách lìa với hiện tại, hiện tại như thế nào thì tương lai cũng 

đồng tính chất như thế ấy. Khổ đau từ trái tim thì liệu pháp để bứng gốc rễ khổ đau cũng 

nằm trong trái tim. Ta đừng chạy đi tìm kẻ đã làm khổ mình để trừng phạt hay tìm một nơi 

mà mình cho là bình yên để trốn tránh. Dù ta có làm được chuyện đó thì vết thương trong 

ta cũng không thể nào lành lặn được, cái đó chỉ làm thỏa mãn cơn cảm xúc trong nhất thời, 

ta không bao giờ lấy lại những gì đã mất từ bên ngoài. Nhưng ta cũng cẩn thận, nhiều khi 

ta không muốn thoát khỏi vực thẳm khổ đau không phải vì ta không đủ sức. Có thể một 

phần ta muốn tự giam mình trong khổ đau để kích động vào lương tâm của người kia như 

một thái độ trừng phạt, một phần ta muốn chìm đắm trong cảm xúc quặn đau ấy như để 

thương hại bản thân mình.

  
  Trong văn học gọi hành động đó là “thú đau thương”. Khi rơi vào cảm xúc khổ đau quá 

lớn, một kẻ yếu đuối và chỉ biết nghĩ đến bản thân thì thường lấy đau thương để gặm nhấm 

rồi than thân trách phận chứ không tích cực đi tìm một lối thoát. Họ thích nằm co như con 

tôm để nghe những bản nhạc tình sầu đứt ruột, hoặc thích người khác tưới tẩm vào nỗi khổ 

niềm đau của mình bằng cách công nhận mình là kẻ khổ nhất trên đời và rất đáng tội 

nghiệp, chứ không chịu cho ai kéo mình ra khỏi vực thẳm tối đen ấy cả. Đó là triệu chứng 

bệnh trầm cảm, thích giam cảm xúc mình ở cung bậc thấp để thỏa mãn mặc cảm thua sút 

người khác. Thật ra trong sâu thẳm thì đó cũng là cách để loan báo với mọi người về cái 

khổ đau mà mình đang gánh chịu, nhưng lại muốn được xót thương hơn là cứu giúp. Bởi 

muốn cứu giúp thì phải trả ta về đúng vị trí còn căng đầy niềm hy vọng như thuở ban đầu, 

còn không thì thà để ta như vậy. Ta không muốn thành kẻ trắng tay.
Rác cũng là hoa

 
 Trong bài hát Tôi ơi đừng tuyệt vọng, Trịnh Công Sơn đã đưa ra giải pháp rất đúng “Em 

hồn nhiên rồi em sẽ bình minh”. Phải trải nghiệm, phải đứng lên từ khổ đau tuyệt vọng thì 

mới thấy được như vậy. Trước đó nhạc sĩ đã khẳng định “Em là tôi và tôi cũng là em”. Em 

là tâm lý tuyệt vọng, là một biểu hiện nhất thời của cái tôi rộng lớn. Không thể nói tuyệt 

vọng là toàn bộ con người của ta, tính chất của nó là vô thường nên nó không thể chiếm cứ 

mãi vị thế điều khiển tâm thức. Nhưng điều kỳ diệu là chính cái tâm lý tuyệt vọng ấy cũng 

chứa đựng tính chất của sự hồi sinh. Tại vì nhờ có lần chịu đựng ấy mà tâm ta trở nền kiên 

định và rộng lớn hơn, ta bắt đầu hiểu rõ hơn guồng máy hoạt động của cảm xúc và tâm ý 

của mình để lần sau nhạy bén hơn trong tỉnh thức.

  
   Cũng giống như đem rác chuyển hóa thành phân hữu cơ để nuôi hoa, góp phần làm ra 

hoa. Hoa trở thành rác mà rác cũng có thể biến thành hoa. Thành ra ranh giới giữa em 

tuyệt vọng và tôi chỉ cách nhau trong đường tơ sợi tóc. Khi lạc lòng thì em bé dễ hờn dễ 

khóc năm xưa trổi dậy, nhưng chỉ cần sự tỉnh thức trở lại thì cái tôi vững chãi sẽ được nhặt 

về. Vậy nên ta muốn có bình minh, muốn vượt thoát cơn khổ đau tuyệt vọng thì ta phải làm 

mới tâm hồn mình, thay vì đuổi theo kẻ khác để trừng phạt hay chìm đắm trong thú đau 

thương. Giải pháp hay nhất và duy nhất đó là phải “hồn nhiên”, phải sống được với con 

người chân thật của mình. Con người chân thật là con người chưa từng đón nhận những vai 

vế của cuộc đời nên không cần phải che đậy hay trình diễn, con người ấy nhìn đâu cũng 

bằng mắt trong suốt như bé thơ chứ không mang theo những thành kiến.

  

    Nghĩa là ta phải bỏ nỗi khổ niềm đau kia vào trong một ngăn của chiếc tủ tâm hồn rồi 

tạm khóa lại, mau chóng trở về chăm sóc những ngăn tủ cần thiết khác mà ta đã từng bỏ 

quên. Cảm nhận từng bước chân khi tiếp xúc với mặt đất, quan sát từng dòng hơi thở đang 

luân lưu, ngồi thật im để lắng nghe những tiếng động chung quanh và cả tiếng vô thanh, 

ngắm nhìn đóa nụ hoa đang rung mình nở nhụy trong sáng nay và làm tan vỡ những giọt 

sương lấp lánh. Ta hãy thu gọn bớt những công việc bề bộn có tính chất căng thẳng, mệt 

mỏi và phương hại đến phẩm chất trong tâm hồn. Ta nên tập chấp nhận thật nhiều những 

cảm xúc xấu thay vì trước nay hay kháng cự, và buông xả bớt những cảm xúc tốt thay vì 

trước nay hay tìm kiếm. Cách đó sẽ làm cho tâm hồn mau chóng lành lặn và ngày càng trở 

nên vững mạnh, ta sẽ không còn khiếp sợ hay để cho hoàn cảnh thao túng nữa.

  
   Nếu biết nhìn sâu sắc ta sẽ cảm ơn những ai đã từng đem đến cho ta những khổ lụy, vì 

nhờ có như thế ta mới thấy rõ nội lực yếu kém của mình để kịp thời quay về nuôi dưỡng. 

Và chính nhờ chuyến trôi dạt đến tận cùng nỗi đau ấy mà năng lực sinh tồn tiềm tàng trong 

ta mới bừng dậy, ta mới ý thức sâu sắc về giá trị của cuộc đời mà quyết tâm thiết lập lại 

cách sống và cách đặt niềm tin của mình. Ta hãy tin vào vô thường, mọi thứ rồi cũng sẽ đổi 

thay, ta sẽ không còn tuyệt vọng và người kia sẽ không còn dại khờ mà làm cho ta khổ đau 

nữa. Bởi vì trong ta và người kia đều có chất liệu rất trần gian mà cũng đôi khi thấy yêu 

thương quá cuộc đời này!

Tạ ơn đời mầu nhiệm
Tạo duyên có rồi không
Hết không rồi lại có
Cho ngày mới đơm bông (HVTT)
Vài thông điệp.......